Έπαιξα το παιχνίδι οψοβίβλου με τη λίστα βιβλίων, το παίξατε κι εσείς και τώρα ήρθε η ώρα να το σχολιάσουμε. Ας θυμηθούμε τι λέει το κείμενο:
Rules: on your status, list 10 books that have stayed with you in some way. Don't take more than a few minutes and don't think too hard. They don't have to be great works of literature, just books that have affected you in some way. Then tag 10 friends including me, so I can see your list.
Πρόχειρη μετάφραση: στον τοίχο σου γράψε μια λίστα με 10 βιβλία που έχουν μείνει μαζί σου με κάποιο τρόπο. Να μη σου πάρει πάνω από λίγα λεπτά και μην το πολυσκεφτείς. Δε χρειάζεται να είναι αριστουργήματα της λογοτεχνίας, απλώς βιβλία που σε έχουν επηρεάσει με κάποιο τρόπο. Στη συνέχεια επισήμανε (τάγκαρε) 10 φίλους, περιλαμβανομένης της αφεντιάς μου, για να δω τη λίστα σου.
(σημειώστε το "πρόχειρη μετάφραση", θα μας χρειαστεί αργότερα)
Η φράση-κλειδί είναι το "Don't take more than a few minutes and don't think too hard" ("Να μη σου πάρει πάνω από λίγα λεπτά και μην το πολυσκεφτείς").
Έχετε προσέξει πόσο ειρωνική γίνεται αυτή η φράση όταν εμφανίζεται στην οψόβιβλο, ένα μέρος που κατασκευάστηκε για να επιτρέπει στους ανθρώπους να πουλάνε μούρη; Δεν υπάρχει τίποτα εδώ μέσα που να μην αποτελεί τονωτικό του ναρκισσισμού μας.
Η φράση λέει "don't think too much", αλλά εμείς σκεφτήκαμε καλά πριν ποστάρουμε τη λίστα με τα βιβλία. Ίσως να μην το θέσαμε ως πρώτη μας προτεραιότητας, αλλά στύψαμε το μυαλό μας για να βρούμε εκείνα τα βιβλία που θα περιέγραφαν την εικόνα που θέλουμε να δείξουμε στους άλλους (ή έστω σε κάποιους από τους άλλους).
Θα σας πω και κάτι άλλο που κάναμε: λίγη ώρα αφού είχαμε πάρει τα πρώτα σχόλια, μπήκαμε στον πειρασμό να αλλάξουμε ορισμένα από τα βιβλία της λίστας με άλλα που θα ταίριαζαν καλύτερα στην εικόνα που θέλουμε να δώσουμε.
Η φράση που μας ζητά να μην το πολυσκεφτούμε, μας απελευθερώνει. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν έλεγε "Γράψε τα 10 καλύτερα βιβλία που έχεις διαβάσει" ή "γράψε τα 10 βιβλία που σε επηρέασαν περισσότερο". Ποιος θα μπορούσε να αντέξει σε κάτι τέτοιο;
Τώρα θυμήθηκα ότι κάποτε το κάναμε συνέχεια αυτό με την παρέα μου. Φτιάχναμε top 10 λίστες για οτιδήποτε. Τα 10 καλύτερα βιβλία, τα 10 καλύτερα τραγούδια, οι 10 καλύτεροι συνθέτες, τα 10 αγαπημένα φαγητά, περίπου όπως κάνει κι ο αφηγητής / πρωταγωνιστής στο High Fidelity. Και το κάναμε αυτό συνέχεια, και σχολιάζαμε τις επιλογές των άλλων, χωρίς να αποφεύγουμε την αγένεια και το χλευασμό.
Η διαφορά είναι ότι αυτό το κάναμε με την παρέα μου, όλοι φίλοι, στο δικό μας πλαίσιο συζήτησης που, μεταξύ άλλων, επέτρεπε την αγένεια και το χλευασμό.
Η λίστα φίλων της οψοβίβλου δεν έχει καμία σχέση με αυτή την παρέα, είναι απλά η λίστα σχεδόν όλων των ατόμων που επιτρέπουμε στον εαυτό μας να θεωρούνται άτομα που γνωρίζουμε. Μπορεί να περιλαμβάνουν τις πιο αγνές μας φιλίες, τα ερωτικά μας ενδιαφέροντα και τα αδέρφια μας, αλλά ταυτόχρονα περιλαμβάνουν εκείνο τον τύπο που γνωρίσαμε σ' εκείνη την καφετέρια και τώρα έχουμε ξεχάσει το μικρό του, την πρώην του κολλητού μας που δεν της μιλάμε πλέον γιατί τον πλήγωσε, το Θείο Κλέαρχο που τον έχουμε δει μόνο 5 φορές στη ζωή μας, τον ελαιοχρωματιστή που μας έκανε ένα μερεμέτι την Άνοιξη ή εκείνο το συνδικαλιστή που ενημέρωνε μέσω οψοβίβλου σχετικά με τους διορισμούς σε μια θέση που μας ενδιέφερε πριν από 4 χρόνια.
Η οψόβιβλος επιτάσσει να προσέχεις τι γράφεις και πως φαίνεσαι. Το περιβάλλον είναι εχθρικό, όπως οι άνθρωποι στα κοσμικά, κυριλέ μέρη με προσεγμένο ντύσιμο και ακριβά ποτά, ή όπως οι γειτόνισσες που κουτσομπολεύουν στο πεζούλι ένα απόγευμα με καλό καιρό.
Ελάχιστοι θα τολμούσαν να διατυπώσουν μία λίστα με τα κορυφαία, κατά τη γνώμη τους, βιβλία σε τόσο εχθρικό περιβάλλον, κι ακόμα λιγότεροι θα την έβγαζαν καθαρή από μία τέτοια απόπειρα. Οι περισσότεροι από εμάς, είμαστε πιο ρηχοί και αμόρφωτοι απ' ό,τι θέλουμε να πιστεύουν οι άλλοι, και γι αυτό είναι εύκολο να μας ξεσκεπάσουν, ακριβώς όπως είναι εύκολο να τους ξεσκεπάσουμε κι εμείς.
Η φράση "Don't take more than a few minutes and don't think too hard" ("Να μη σου πάρει πάνω από λίγα λεπτά και μην το πολυσκεφτείς"), σε συνδυασμό με το πολύ γενικό "have stayed with you in some way" ("έχουν μείνει μαζί σου με κάποιο τρόπο"), μας λυτρώνει από αυτό το μπελά. Η λίστα μας δε χρειάζεται να καθρεφτίζει το πλατωνικό πρότυπο του ιδανικού εαυτού μας, αλλά ένα τυχαίο στιγμιότυπο από την καθημερινότητά μας. Κανείς δε θα έκρινε αυστηρά κάτι τέτοιο. Ακόμα κι αν υπάρξει ο οψοβιβλικός φίλος που θα σχολιάσει ειρωνικά κάποια επιλογή σου, εσύ μπορείς πάντα να πεις ότι "δεν είναι σπουδαίο βιβλίο, αλλά έπαιξε το ρόλο του σε κάποια φάση της ζωής" σου. Πολλά πολιτιστικά σκουπίδια έχουν παίξει τέτοιους ρόλους στις ζωές μας, κι αυτό θεωρείται αποδεκτό.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επανεστιάσω την προσοχή σας στη φράση "πρόχειρη μετάφραση" που χρησιμοποίησα. Στην πραγματικότητα, η μετάφραση δεν είναι πρόχειρη, απλά είμαι λίγο ανασφαλής με τα αγγλικά μου και τις μεταφραστικές μου ικανότητες. Δηλώνοντας ότι η μετάφραση είναι πρόχειρη, σας υποχρεώνω να είστε επιεικείς μαζί μου.
Ας τα βάλουμε τώρα όλα μαζί στην εξίσωση. Το παιχνίδι με τις λίστες βιβλίων μιλά στο ναρκισσισμό και την ανάγκη μας να μας αποδεχτούν με τον πλέον θετικό τρόπο. Μας ζητά να φτιάξουμε κάτι που θα επηρεάσει την εικόνα μας προς τα έξω, αλλά φροντίζει να μας παρέχει κάποια ελαφρυντικά: η λίστα είναι πρόχειρη, η επίδρασή της στη ζωή σου απροσδιόριστη, δεν τη σκέφτηκες αρκετά. Τα ελαφρυντικά μας παρέχουν την απαραίτητη ψυχολογική στήριξη για να παίξουμε το παιχνίδι του ναρκισσισμού, ωθώντας μας, όμως, να τα παραβιάσουμε.
Υπάρχει σαφής υποκρισία εδώ πέρα, όχι βαριάς μορφής, αλλά πάντως υπάρχει. Έχουμε συνηθίσει αυτού του τύπου την "κοινωνική υποκρισία", τη χρησιμοποιούμε συχνά στην καθημερινότητά μας. Ίσως μάλιστα να είναι χρήσιμη, οπότε θα αποφύγω να την καταδικάσω. Στο κάτω κάτω, δεν είμαι μόνο εγώ που γνωρίζω ότι η λίστα μου δεν είναι πρόχειρη. Δεν είναι καν ο μόνος που γνωρίζει ότι οι δικές σας λίστες δεν είναι πρόχειρες. Όλοι γνωρίζουμε ότι όλων οι λίστες δεν ήταν πρόχειρες.
Υ.Γ.: Οι μεταφράσεις των αποσπασμάτων από τα ελληνικά στα αγγλικά έγιναν διότι ορισμένοι άνθρωποι, ακόμα και σήμερα, δεν γνωρίζουν αγγλικά. Τυχαίνει να γνωρίζω ότι τουλάχιστον ένας από αυτούς είναι αναγνώστης του παρόντος, κι επειδή δεν έχω και πολλούς, τους προσέχω όσο μπορώ. Η λέξη "οψόβιβλος", βέβαια, αποδόθηκε έτσι για χιουμοριστικούς λόγους, όλοι ξέρουν το facebook.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου