Καταλαμβάνοντας το κοινοβούλιο

Το μεσημέρι της 19ης Οκτωβρίου

υπήρχε πυκνό πλήθος σε όλη την

περιοχή που είναι σημειωμένη με

κόκκινο χρώμα. Από εδώ.

Στις 19 και 20 Οκτωβρίου του 2011 εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες σε όλη τη χώρα διαδήλωσαν εναντίων των εξαθλιωτικών μέτρων της κυβέρνησης, των ταπεινωτικών για τη χώρα και τη ζωή μας χειρισμών της, αλλά και εναντίων του υπάρχοντος τοπικού και ξενικού πολιτικού και οικονομικού συστήματος που ελέγχει το τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Είναι προφανές ότι όλοι οι χειρισμοί στρέφονται εναντίων ημών, των μικρών και τους μεσαίων, αφαιρώντας τις όποιες οικονομίες και περιουσίες μας (με απίστευτα αυστηρούς φόρους, μειώσεις μισθών, απολύσεις, κλπ.), μας στερούν κάθε μορφή κρατικής πρόνοιας (αφαιρώντας την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, παιδείας, σύνταξης, κλπ.) καθώς και ατομικές και πολιτικές ελευθερίες (αύξηση ωρών εργασίας, αφαίρεση εργασιακών δικαιωμάτων που ίσχυαν για περισσότερο από έναν αιώνα, κατάργηση πανεπιστημιακού ασύλου, κ.α.). Στην Αθήνα η απεργία ήταν εκπληκτικά μαζική και δυναμική και η πορεία πρωτόγνωρη. Η πρωτεύουσα έζησε τη δόξα του να είναι η σημαντικότερη πόλη του κόσμου για δύο ημέρες.

Στις 19 Οκτωβρίου βρέθηκα μπροστά στη Βουλή μαζί με εκατοντάδες χιλιάδες άλλους Έλληνες. Οι δυνάμεις των ΜΑΤ, υπερενισχυμένες για την περίσταση, φρουρούσαν το προαύλιο του ιστορικού κτηρίου, αλλά οι διαδηλωτές, σε μεγάλη πυκνότητα, έφταναν μέχρι τα σκαλιά του κοινοβουλίου. Μοιραίο ήταν να σκεφτώ ότι αν είναι να γίνει ποτέ κατάληψη της Βουλής από τον κόσμο, θα συνέβαινε σήμερα. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δε συνέβη. Σε αυτό το κείμενο δεν εξετάζω τους λόγους που το πλήθος δεν επιχείρησε να εισβάλει με τη βία στο κοινοβούλιο. Εξετάζω, όμως, τις προοπτικές και τη σκοπιμότητα μιας τέτοιας ενέργειας.

Πλήθος μπροστά από τη Βουλή των Ελλήνων στη διαδήλωση της 19ης Οκτωβρίου 2011. Η εικόνα δεν αρκεί για να περιγράψει τις διαστάσεις αυτής της κινητοπόιησης. Από τα blogs.

Το κοινοβούλιο είναι σύμβολο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που έχουμε στη χώρα μας και στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου. Οι πολίτες εκλέγουν αντιπροσώπους, οι οποίοι διοικούν έτσι ώστε να εξυπηρετούν τα συμφέροντα αυτών που τους εξέλεξαν. Οι χειρισμοί των εκλεγμένων πρέπει να ελέγχονται με κάποιο τρόπο από τους πολίτες, π.χ. με χωρισμό των εξουσιών, με την ελευθεροτυπία και την ελευθερία του λόγου, το συνδικαλισμό και την παροχή παιδείας. Στη θεωρία, όταν οι πολίτες έχουν την παιδεία και την ελευθερία να συμμετέχουν στα κοινά, οι εκπρόσωποι ελέγχονται με πολλούς τρόπους. Αλλά ακόμα κι αν κάνουν χειρισμούς που οι πολίτες δεν εγκρίνουν, "τιμωρούνται" με τη μη επανεκλογή τους στις τακτικές εκλογές.

Στην πράξη, τώρα, οι εκπρόσωποι αναπτύσσουν διάφορες σχέσεις με τους οικονομικά ισχυρούς, αναπτύσσουν πελατειακές - ανταλλακτικές σχέσεις με διάφορους πολίτες ώστε να εξασφαλίσουν τις ψήφους τους και ελέγχουν τους κορυφαίους συνδικαλιστές με υποσχέσεις πολιτικής καριέρας. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης εξαγοράζονται (στην κυριολεξία) από αυτούς που έχουν τα χρήματα και καταλήγουν να κάνουν κάνουν πλύση εγκεφάλου στους πολίτες, είτε υποβάλλοντας τον τρόπο ζωής τους (lifestyle που λέμε και στο χωριό μου), είτε με προπαγάνδα, είτε με θεάματα (π.χ. ποδόσφαιρο). Παράλληλα, οι μεγάλες εταιρίες εθίζουν τον κόσμο στα καταναλωτικά προϊόντα και του υποβάλλουν τον τρόπο ζωής του μέσω της διαφήμισης Ταυτόχρονα, προκαλώντας ανεργία και εργασιακή ανασφάλεια ενισχύουν το άγχος της επιβίωσης και μας εγκλωβίζουν στο φαύλο κύκλο "δούλεψε για να αγοράσεις όλα όσα σου πουλάμε". Με αυτούς και άλλους παρόμοιους τρόπους, που πολλοί διανοητές τα έχουν περιγράψει καλύτερα από εμένα, το πολίτευμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας σε μία φιλελεύθερη καπιταλιστική κοινωνία μετατρέπεται νομοτελειακά σε ένα σύστημα ελεγχόμενο από τους ισχυρούς. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι το ίδιο έχει συμβεί και στην Ελλάδα.

Η κατάληψη του κοινοβουλίου σε αυτή την πολύ κρίσιμη περίοδο θα ήταν μία πράξη με έντονο  και ευρύ συμβολισμό. Με αυτό τον τρόπο ο κόσμος θα έκανε ξεκάθαρη την εναντίωσή του στη διαφθορά και τη διαπλοκή που κυβερνά τη χώρα. Θα ήταν μία κίνηση που δε θα στρέφονταν απλώς εναντίων της παρούσας κυβέρνησης, αλλά και της προηγούμενης και κάθε κυβέρνησης που αυτό το σύστημα γεννά. Παράλληλα, θα ήταν μία κίνηση ανυπακοής στις επιταγές των κυρίαρχων μέσων μαζικής ενημέρωσης, άρα και μια κίνηση ελεύθερης βούλησης. Πάνω απ' όλα, όμως, θα έδειχνε ότι οι Έλληνες πολίτες έχουν τη διάθεση και την αποφασιστικότητα να αποφασίζουν οι ίδιοι για το πως θα ζουν και πως θα διαχειρίζονται τα ζητήματα της χώρας τους.

Μια πιθανή κατάληψη της Βουλής δε θα έδινε αυτόματα την εξουσία στο λαό. Τα πράγματα είναι κάπως πιο σύνθετα. Κατ΄αρχάς, το σύστημα έχει μέσα για να αντιδράσει, π.χ. με τις δυνάμεις καταστολής. Επιπλέον, λειτουργικά η Βουλή των Ελλήνων δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα μεγάλο κτήριο στο κέντρο της Αθήνας, επομένως οι βουλευτές θα μπορούσαν να συνεχίσουν τις εργασίες τους σε κάποιον άλλο χώρο μέχρι να υποχωρήσει το πλήθος. Ιδιαίτερα σημαντικό, άλλωστε, είναι και το γεγονός ότι οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται στ' αλήθεια στην αίθουσα του κοινοβουλίου, οπότε από λειτουργική άποψη το σύστημα θα μπορούσε να εξακολουθεί να λειτουργεί κανονικά. Αυτό σημαίνει ότι μία κατάληψη της Βουλής δε θα ήταν αρκετή.

Μία τέτοια ενέργεια, όμως, θα προκαλούσε την ανάγκη για μια γενικευμένη εξέγερση. Οι πόλεις της επαρχίας θα μπορούσαν να εξεγερθούν κι αυτές, καταλαμβάνοντας τα τοπικά κυβερνητικά κτήρια, οι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να σταματήσουν τις εργασίες τους και να απαλλοτριώσουν τα αγαθά που χρειάζονται για να επιβιώσουν, και φυσικά θα έπρεπε να κλείσουν τις τηλεοράσεις τους. Η αυτοοργάνωση μου αρέσει περισσότερο, αλλά και κάποια επαναστατική ηγεσία θα μπορούσε επίσης να οργανώσει το εξεγερμένο πλήθος έτσι ώστε να ελέγξει τις συγκοινωνίες, τις επικοινωνίες, τη διάθεση αγαθών πρώτης ανάγκης, την περίθαλψη, κ.α.

Έχει εκφραστεί πολλές φορές η άποψη ότι για να πετύχουν οι κινητοποιήσεις αυτού του τύπου, απαιτείται η κατάλληλη παιδεία και ωριμότητα Οι σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες, όμως, προκρίνουν τη βιωματική μέθοδο ως αρκετά αποτελεσματική. Αυτό σημαίνει ότι για να μάθουμε πως να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας, πρέπει να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας. Από αυτή την άποψη, η κατάληψη της Βουλής θα ήταν εξαιρετικά εκπαιδευτική και θα μας βοηθούσε να ωριμάσουμε ως υπεύθυνοι πολίτες.

Το όραμα που περιέγραψα συνοπτικά στις προηγούμενες παραγράφους είναι αρκετά δύσκολο να πραγματοποιηθεί, διότι απαιτεί από τον κόσμο να κάνει πράγματα που δεν τα κάνει εύκολα ένας μικροαστός. Απαιτείται να ξεπεραστεί η νοοτροπία "ας διασώσω ότι μπορώ για την πάρτη μου" και να αντικατασταθεί από έναν επαναστατικό ενθουσιασμό. Αφήστε που παρέλειψα τα περί δίκης στους παλιούς πολιτικούς, λαιμητόμους και άλλα τέτοια αιμοβόρα που, όμως, θα μπορούσαν να αποτελούν μέρος ενός τέτοιου σεναρίου. Αυτά είναι δύσκολα πράγματα, αλλά όχι αδύνατα, κι όποιος ψάχνει, βρίσκει σχετικά παραδείγματα μέσα στην ιστορία. Υπάρχουν, όμως, κι άλλες πιθανές εκβάσεις.

Αντί, λοιπόν, για την καθολική εξέγερση, η κατάληψη του κτηρίου της Βουλής θα μπορούσε απλά να προκαλέσει την κατάρρευσή της κυβέρνησης. Μετά από αυτό, είναι πιθανό οι χαρούμενοι καταληψίες να παρέδιδαν τη Βουλή δεν ξέρω κι εγώ σε ποιον, και να έστηναν ένα κόμμα που θα κατέβαινε στις εκλογές που ο πρόεδρος της δημοκρατίας θα κήρυττε άμεσα. Αυτό θα επανέφερε τη χώρα στην "ομαλότητα" του κοινοβουλευτικού συστήματος, που όμως θα είχε φοβηθεί αρκετά και θα περιόριζε, ελπίζουμε, τα λάθη του παρελθόντος.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και σενάρια που δεν είναι τόσο θετικά για το λαό και τη χώρα. Για παράδειγμα, κάποιες ένοπλες δυνάμεις θα έβρισκαν την ευκαιρία να καταλάβουν την εξουσία με το πρόσχημα της εξομάλυνσης της κατάστασης. Τέτοιου είδους δικτατορίες είναι συχνά υποκινούμενες από παγκόσμιες υπερδυνάμεις, αλλά μπορούν να προκύπτουν και από μόνες τους μερικές φορές. Απ' όσα γνωρίζω, δε διακρίνω τέτοιες διαθέσεις στο Ελληνικό στράτευμα, αλλά στην ιστορία της χώρας έχουμε αρκετές περιπτώσεις που ο στρατός επενέβη με τέτοιους τρόπους. Μία από αυτές, μάλιστα, πριν από 100 περίπου χρόνια, αποτιμάται ως θετική εξέλιξη στην Ελληνική ιστορία.

Υπάρχουν κι άλλα αρνητικά σενάρια, π.χ. επέμβαση ξένων δυνάμεων, γειτονικών ή μη, κατάπνιξη της εξέγερσης με αίμα, εμφύλιος πόλεμος, αλλά δεν είναι δυνατό να τα εξετάσουμε όλα. Θα ήθελα, μόνο, να σταθώ στο σενάριο κατά το οποίο το πλήθος προσπαθεί να καταλάβει το κτήριο, αλλά αποτυγχάνει. Αν στις 19 Οκτωβρίου οι εκατοντάδες χιλιάδες θυμωμένοι διαδηλωτές αποφάσιζαν να εισβάλουν με τη βία στο κοινοβούλιο, έτσι άοπλοι και απροετοίμαστοι για μια τέτοια ενέργεια όπως ήταν, τα ΜΑΤ θα αντιστέκονταν σθεναρά. Αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα απίστευτες συμπλοκές, με απώλειες, συλλήψεις, ίσως, δυστυχώς, και νεκρούς. Αν τα ΜΑΤ κέρδιζαν τη μάχη, κι ο κόσμος έφευγε χτυπημένος, η απόπειρα κατάληψης της Βουλής θα είχε αποτύχει, ως ενέργεια. Δε θα είχε αποτύχει, όμως, ως προς τα άλλα μέρη της.

Ο συμβολισμός της κατάληψης της Βουλής είναι ο ίδιος είτε πετύχει, είτε όχι. Ο λαός θα έχει περάσει ξεκάθαρα το μήνυμα ότι αντιστέκεται σθεναρά, ότι θέλει να πάρει στα χέρια του τη χώρα και τη ζωή του, ότι θέλει να τα αλλάξει όλα. Δεν είναι απίθανο μια τέτοια κίνηση να ακολουθούνταν κι από άλλες αντίστοιχες στις επόμενες ημέρες. 

Η κατάληψη της Βουλής δεν πραγματοποιήθηκε στις 19 Οκτωβρίου, παρ' ό,τι πολλοί διαδηλωτές έκαναν, είμαι βέβαιος, αυτή τη σκέψη στο πίσω μέρος του μυαλού τους. Προφανώς οι Έλληνες πολίτες δεν έχουν απολέσει ακόμα τη μικροαστική τους συνείδηση που τους κρατάει δέσμιους. Ωστόσο, υπάρχει γνώση του τι συμβαίνει, και σιγά σιγά έρχεται και η συνειδητοποίηση. Τελικά, το μόνο που μας κρατάει δεμένους στους καναπέδες είναι ένας γενικός και απροσδιόριστος φόβος.

Υ.Γ.: Ιδανικά, τα ΜΑΤ θα κατέβαζαν τις ασπίδες και θα επέτρεπαν στο θυμωμένο πλήθος να καταλάβει τη Βουλή. Δεν τρέφω κανένα μίσος προς τα ΜΑΤ και καμία αγάπη προς τη βία. Ελπίζω σε αυτή την περίσταση να μην είναι απαραίτητη.